نگاهی به کلاهبرداری از طریق خریدهای اینترنتی

امیرحسین صفدری محقق و پژوهشگر علم حقوق

با پیشرفت تکنولوژی و فناوری این روزها کاربران فضای مجازی هم افزایش چشمگیری داشته است و همین مسله باعث شده فضای مجازی محل مناسبی برای تبلیغ کسب و کارهای مختلف بشود. معمولا این تبلیغات از طریق اپلیکیشن های داخلی و خارجی نظیر: تلگرام، اینستاگرام، واتساپ، دیوار، شیپور و... انجام می شود چرا که این اپلیکیشن ها توانایی انتشار عکس، فیلم، صوت و... دارند که به همین علت یکی از بهترین مکان ها برای خرید و فروش محصولات بدون حضور در مغازه ها و کسب و کارهای خانگی محسوب می شود، و از طرف دیگر ویروس کرونا هم باعث شده طی این مدت کوتاه توجه ها به این فضا برای فروش محصولات بیشتر از قبل باشد چرا که این فضا با کمترین امکانات می تواند درآمد مناسبی را برای یک فرد ایجاد کند.

بدیهی است که در میان تعداد زیادی از صفحات مفید و معتبر در فضای مجازی برخی از صفحات هم بصورت فیک و جعلی فعالیت داشته باشند که با جلب اعتماد مردم دست به کلاهبرداری های میلیونی میزنند، به عنوان مثال فردی یک صفحه جعلی با نام و عکس یک شخص اعم از حقوقی یا حقیقی می سازد و از طریق آن صفحه شروع به انتشار عکس یا فیلم در یک زمینه خاص می کند، پس از این که اعتماد شما را برای فروش محصولات خود به دست آورد از شما می خواهد تا قیمت محصول را برای او به شماره کارت مشخصی واریز کنید یا از طریق یک وب سایت پرداخت آنلاین انجام بدهید تا محصول را برای شما ارسال کند، اما متاسفانه پس از مدتی که محصول مورد نظر برای شما ارسال نشد یا حساب شما از طریق فیشینگ خالی شد شما متوجه می شوید که آن صفحه جعلی بوده است و شما قربانی کلاهبرداری اینترنتی شده اید.

مهمترین سوال کاربران فضای مجازی این روزها در خصوص خریدهای اینترنتی از پیج های اینتساگرامی، گروه های تلگرامی، اپلیکیشن دیوار و... این است که اگر پیج یا گروه مورد نظر محصول خریداری شده ما را ارسال نکند آیا امکان شکایت از آن صفحه وجود دارد یا ندارد؟؟ در پاسخ به این سوال مهم باید بگویم بله امکان شکایت از صفحات جعلی در فضای مجازی وجود دارد، شما می توانید با مراجعه به پلیس فتا یا دادسرای جرایم رایانه ای از اکانتی که در اینستاگرام، تلگرام، دیوار و.. باعث متضرر شدن شما شده است شکایت مطرح کنید.

نکته مهمی که در این خصوص باید به آن توجه ویژه کرد این است که متاسفانه روند رسیدگی در چنین پرونده هایی زمانبر می باشد و به دلیل شرایط خاص گاهی اوقات امکان دارد شما نتوانید ضرری که متحمل شده اید را جبران کنید اما با این حال در هنگام مراجعه به مراجع انتظامی و قضایی تمام مدارک خود اعم از: فیش پرداختی، پیام های ارسالی، شماره تلفن آن فرد، آدرس دقیق آن صفحه، مشخصات هویتی فرد مورد نظر و... را با خود ببرید و ضمیمه پرونده کنید تا روند رسیدگی پرونده شما زودتر انجام بشود.

معمولا فروشگاه های اینترنتی یا همان آنلاین شاپ های معتبر دارای نماد اعتماد الکترونیک یا همان ای نماد هستند و در صورتی که آن فروشگاه محصول را ارسال نکرد و یا به هر طریق دیگری باعث متضرر شدن شما بشود شما می توانید نسبت به آن فروشگاه اینترنتی اقدامات لازم را جهت جبران خسارت خود انجام بدهید. درکنار شکایت از فروشگاه هایی که نماد اعتماد الکترونیکی دارند شما می توانید از طریق اتحادیه کشوری کسب و کار های مجازی تخلف صورت گرفته از سوی فروشگاه های اینترنتی را گزارش داده و مورد پیگیری قرار بدهید. حتی می توانید گران فروشی، کم فروشی، تقلب، اخفاء و امتناع از عرضه کالا، عدم صدور فاکتور و موارد مشابه که موضوع قانون تعزیرات حکومتی می باشد و از سمت این فروشگاه های اینترنتی واقع شده است را مورد پیگیری قرار بدهید.

فیشینگ نمونه ی بارزی از کلاهبرداری های اینترنتی است که این روزها افزایش چشمگیری هم داشته است در این روش مجرمان سعی می کنند شما رو به یک درگاه پرداخت الکترونیک جعلی هدایت کنند و شما در آن درگاه پرداخت آنلاین، اطلاعات حساب خود را وارد می کنید و پس از آن این افراد سودجو با در دست داشتن اطلاعات حساب شما در کوتاه ترین زمان ممکن حساب بانکی شما را خالی می کنند یا این اطلاعات را به افراد سودجو دیگر میفروشند. نکته مهم در این خصوص این است که تا از آن سایت پرداخت آنلاین اطمینان کامل حاصل نکردید تحت هیچ شرایطی اطلاعات حساب خود را وارد نکنید تا قربانی فیشینگ نشوید. البته که قانونگذار ما با افرادی که مرتکب جرم فیشینگ می شوند مطابق با ماده 13 قانون جرایم رایانه ای برخورد شدیدی می کند و حبس از 1 سال تا 5 سال را برای این سودجویان در نظر می گیرد.

به عنوان پژوهشگر علم حقوق باید بگویم که نکته مهمی که این روزها کاربران فضای مجازی باید به آن توجه ویژه ای داشته باشند این است که فریب لایک یا تعداد فالوورهای افراد را نخورند چرا که با توجه به نرم افزارهای خاصی که در حوزه فضای مجازی این روزها وجود دارد امکان دارد صفحات جعلی از لایک یا فالوور فیک استفاده کنند تا از این طریق اعتماد شما را به بهانه دنبال کننده زیاد جلب کنند. پس آگاه باشید و بدانید که تعداد بالای لایک یا کامنت یا فالوور اصلا ملاک مناسبی برای اعتماد به صفحات فضای مجازی نیست و تا زمانی که از هویت اصلی فرد در صفحه مجازی اطمینان حاصل نکرده اید اقدام به خرید اینترنتی نکنید. متاسفانه باید بگویم که قوانین حوزه کسب کارهای آنلاین قوانین مناسب و خوبی نیستند چرا که این قوانین بازدارندگی ندارند و شدیدا نیاز به اصلاح دارند مجلس شورای اسلامی این قوانین را باید با نیاز روز جامعه اصلاح کنند تا شاهد کاهش پرونده در این حوزه باشیم.

نکته مهم دیگری که افراد باید بدانند این است که مطابق با ماده 37 قانون تجارت الکترونیک مصوب سال 1382 قانونگذار ما به صراحت تمام می گوید: در هر معامله از راه دور مصرف کننده باید حداقل هفت روز کاری، وقت برای انصراف ( حق انصراف) از قبول خود بدون تحمل جریمه و یا ارائه دلیل داشته باشد. تنها هزینه تحمیلی بر مصرف کننده هزینه بازپس فرستادن کالا خواهد بود. لذا بر اساس این ماده بنده یه عنوان یک محقق علم حقوق می توانم به صراحت بگویم که آنلاین شاپ ها وظیفه دارند کالای ارسالی شان را ظرف 7 روز اگر خریدار نپسندید یا مغایرتی با سفارش شما به عنوان خریدار داشته باشد به شرط عدم استفاده شما می توانید آن کالا را پس بدهید و آنلاین شاپ مورد نظر باید بدون هیچ جریمه ای پول شما رو پس بدهد.

به عنوان یک محقق علم حقوق پس از تحقیق و پژوهش در خصوص خرید های اینترنتی باید به افرادی که علاقه زیادی به خرید اینترنتی دارند و یا گاهی مجبور می شوند که خرید اینترنتی انجام بدهند باید بگویم که بهتر است به این نکات دقت ویژه ای داشته باشند تا خرید آنلاین امن تری داشته باشند: 1. از یک کارت عابربانک مخصوص برای خرید اینترنتی خود استفاده کنید و رمز آن کارت را در بازه های زمانی کوتاه مدت تغییر بدهید. 2. از کارت های بانکی که موجودی بالایی دارند تحت هیچ شرایطی برای خریدهای اینترنتی خود استفاده نکنید. 3. در خرید از پیج ها یا سایت ها یا اپلیکیشن های مختلف اولویت خرید خود را به سایت یا پیج یا اپلیکیشنی بدهید که نماد اعتماد الکترونیکی یا ای نماد دارند.

4. سعی کنید از پیج یا سایتی که هویت مالک، شماره تلفن، شماره شعبه، محل دقیق مغازه و... آن مشخص است خرید کنید و از پیج ها و صفحات بی نام نشان که هویت فرد مشخص نیست به هیچ عنوان خرید نکنید. 5. حتما زمانی که میخواید کارت به کارت کنید برای فروشنده مشخصات مالک آنلاین شاپ و مالک شماره کارت رو بررسی دقیق کنید تا این اطلاعات هویتی یکسان باشد. 6. چنانچه به هر دلیلی خواستین از صفحه مجازی بی نام و نشان یا وب سایت بی نام نشان خرید کنید به صاحب پیج یا وب سایت اعلام کنید مبلغ خرید رو هنگام تحویل کالا پرداخت می کنید، و در غیر این صورت از آن صفحه به هیچ عنوان خریدی نکنید تا قربانی کلاهبرداری اینترنتی نشوید.