بازجست و تبیین بدل حیلوله به مثابه رافع اختلال در رابطه مالک و اموال

هرگاه برگرداندن عین مغصوب و مضمون ناشدنی و متعذر باشد، اکثریت فقیهان ضامن را مسیول پرداخت بدل آندانسته اند و آن را بدل حیلوله نامیده اند. کارکرد این بدل برطرف کردن اختلالی است که غاصب در رابطه و علقه مالک با مالش پدید آورده است. از ادله فراوانی استمداد شده تا این مدعا بر کرسی اثبات و اعتبار بنشیند. اما هرکدام از ادله،به تنهایی نمی تواند، به گونه ای کامل، همه مصادیق تعذر را دربر گیرد. فروعات بدل حیلوله، ا زقبیل مالکیت بدل و مبدل،و منافع آنها، به مفاد و توان اثباتی دلیل پذیرفته شده بستگی و وابستگی دارد. قصد و اراده طرفین که می تواند ناشی ازپذیرش دلیل بنای عقلا باشد، مغفول مانده است. بدون دخالت نیت و خواست طرفین، نمی توان احکام یکدست و ثابتیبرای بدل حیلوله یافت. با ورود بنای عقلا، قصد و اراده طرفین جایگاه خود را م ییابد. گزارشی تبیینی از مناط و ملاکحکم، ارزیابی ادله، صورت بندی آنها، چیستی بدل، به ویژه مالکیت که چون عویصه ای رخ نموده و نیز بررسیانگاره های گوناگونی که برای حل آن ارایه شده، تصویر اجمالی راه پیموده شده است.