ارزیابی پایداری عملکرد دانه لاین های امید بخش جو (Hordeum vulgare L.) در مناطق سردسیر کشور با استفاده از روش های رگرسیونی

مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد دانه ارقام در شرایط محیطی مختلف از اهمیت ویژه ای در برنامه های اصلاح نباتات برخوردار است. تحقیق حاضر با هدف بررسی پایداری عملکرد ۱۸ لاین امیدبخش جو به همراه دو رقم شاهد (بهمن و ماکویی// زاگرس/۸۰-۵۱۵۱) در هشت ناحیه سرد کشور که در شش منطقه همدان، میاندوآب، کرج، اراک، جلگه رخ و مشهد طی دو سال زراعی( ۱۳۸۸- ۱۳۸۶) و در دو منطقه اردبیل و تبریز فقط در سال ۱۳۸۶، در مجموع در ۱۴ محیط ( ترکیب سال و مکان) انجام شد. طرح آزمایشی مورد استفاده در تمامی مناطق و سال ها، بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود. تجزیه واریانس مرکب با فرض تصادفی بودن محیط ها (سال ها و مکان ها) و ثابت بودن ژنوتیپ ها انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین اثرهای ساده ژنوتیپ ها اختلاف معنی داری وجود نداشت، اما اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. با استفاده از روش رگرسیونی فینلی و ویلکینسون، ژنوتیپ ۱۶ با ضریب رگرسیون نزدیک به ۱ و کمترین میزان انحراف از رگرسیون به عنوان پایدارترین ژنوتیپ معرفی شد. روش ابرهارت و راسل ژنوتیپ های ۱۸ و ۱۱ را با کمترین میزان ضریب رگرسیون وکمترین میزان انحراف از خط رگرسیون به عنوان ژنوتیپ های پایدار برای محیط های نامساعد مشخص نمود. همچنین براساس روش رگرسیون تای، ژنوتیپ ۱۶ به عنوان ژنوتیپی با پایداری متوسط معرفی شد و ژنوتیپ های۱۱ و ۱۸ به ترتیب بالاترین میزان پایداری را نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشتند. به طور کلی با مقایسه روش های رگرسیونی فینلی و ویلکینسون، ابرهارت و راسل و تای، روش رگرسیونی تای از دیدگاه بیومتری، یک روش تکمیل کننده برای تشخیص ژنوتیپ های پایدار به کمک سایر روش های رگرسیونی بود و ژنوتیپ۱۶ نیز به عنوان یک ژنوتیپ مطلوب برای تمامی محیط های آزمایشی شناخته شد. ژنوتیپ ۱۹ نیز برای محیط های مساعد یا محیط های با عملکرد بالاتر از میانگین کل آزمایش و ژنوتیپ های ۱۱ و ۱۸ برای محیط های نامساعد شناسایی شدند.