مطالعات تطبیقی انقلاب ها

در وقوع، پیروزی و تداوم انقلاب، عناصر و عوامل مختلفی نقش دارند مانند نقش آرمان انقلابی، نقش رهبری، نقش عامه مردم، روحیه انقلابی و ... در این میان بسیج مردمی، که خود در ارتباط تنگاتنگ با سایر عوامل و ناشی از آنها به ویژه آرمان و رهبری انقلابی است، در همه مراحل نقشی مهم و برجسته است. این نقش در انقلاب های معاصر یکسان نبوده و به همین صورت تاثیرات متفاوتی در مسیر انقلاب ها از خود بجای نهاده است.بسیج مردمی، با توجه به میزان و نحوه آن،مستقیما بر زمان پیروزی، بنیادگذاری سامان سیاسی جدید نظام سازی پس از پیروزی و نیز تحولات بعد از پیروزی انقلاب تاثیر به سزایی دارد. سرنوشت انقلاب پس از پیروزی نیزمستقیما با حضور مردمی مرتبط است. این یک اصل مسلم است که اگر انقلاب میخواهد روی اصول خود ازجمله اصل استقلال و مبارزه با نظام سلطه جهانی بایستد، تکیه گاهش مردم میباشند. در این راه، حفظ وحدت عمومی و حرکت در زیر لوای رهبری انقلاب حائز اهمیت است. یکی از علل اصلی حضور مردمی اندک در انقلابهای فرانسه، روسیه و چین، نقصانهای نیروی اجتماعی یا نیروی انقلابی بوده است. درحلای که در انقلاب اسلامی، نیروی اجتماعی از اصلات آرمان انقلابی و وحدت رهبری و نیز رهبری وحدت بخش برخوردار بود، در انقلاب فرانسه آرمان انقلابی فاقد اصلات فرهنگی و تاریخی بود - به گونه ای که اندیشمندان فرانسوی که مدعی تکیه بر عقل بشری برای اداره اجتماع بودند، به اومانیسم و ماتریالیسم متکی شده و به یک ایدئولوژی خودساخته در انقلاب متمایل شدند که نه در آن وحدت داشتند و نه آن را در سابقه ذهنی خود داشتند. دوری از اصالت، تفرقه ای آفرید که ده ها سال بی ثباتی و خشونت بدنبال آورد و فرانسه دیگر نتوانست روی آرامش را به خود ببیند. این امر با شکست در جنگ ها ناپلئونی در ۱۸۱۴ پایان انقلاب را اعلام کرد. پس از آن هم سالیان سال بی ثباتیها ادامه یافت . در انقلاب فرانسه، تعدد و نه وحدت رهبری-که مشهورترین آنها میرابو، دانتون و روبسپیر بودند که هر یک اندک مدتی و برخی حتی کمتر از یکسلا این نقش را ایفا کردند نیز از ویژگیهای بارز و تاثیرگذار در حرکت بود. همه این موارد حضور مردم را کمرنگ و حرکت انقلابی را کند مینمود. آن مقدار از مردم نیز که در صحنه انقلاب حاضر میشدند با تفرقه آرمان انقلابی و تفرقه در رهبری، در مقابل هم قرار گرفته و باعث تضعیف انقلاب میشدند . در فرهنگ اسلامی، مسئولیت شناسی و احساس مسئولیت برای تحقق ارزشها و آرمانهای والای اسلامی، وظیفه آحاد مردم و نه فقط مسئولان یا نظام سیاسی است. بنابراین حضور دائمی در صحنه های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، علمی و ... جنبه واقعی و در نتیجه اثرگذار در مسیر جریانات به خود می گیرد.