واکاوی نسبت قوه خیال با عجایب‌نگاری در نگارگری ایرانی اسلامی

بیان مسئله: عجایب­ نگاری، ازجمله اصطلاحات غامض  و ریشه‌دار است که در پیرامون سنت هنری و ادبی ملل  و تمدن­ های  مختلف به کار رفته است. آنچه در این پژوهش مورد بحث و تمرکز قرارگرفته است، واکاوی نسبت ­های بنیان­ های نظری و مبانی حکمی ناظر بر سنت عجایب­ نگاری در نگارگری ایران با تمرکز بر «قوه خیال» است. مراد از مبانی حکمی، خاستگاه‌های نظری منبعث از مفاهیم ریشه­ دار دینی و آیینی و فرهنگی با رنگ و بوی دانش نظری و عرفان است. سؤال  این پژوهش بدین شرح است «قوه خیال با عجایب­ نگاری در نگارگری ایرانی اسلامی چه نسبتی دارد؟» هدف: هدف از این پژوهش دست‌یابی به یک سیاق مشخص در تبیین نسبت خیال و عجایب­ نگاری در هنر ایران است و به واکاوی این سنت از منظر «خیال» پرداخته است. روش پژوهش: پژوهش حاضر، از نوع بنیادی بوده و با بررسی پژوهش ­های پیشین در حیطه تاریخ، ادبیات، مطالعات فرهنگی و تاریخ نگارگری ایران با استناد به مطالعات تاریخی و روش توصیفی و تحلیلی، متخذ از منابع کتابخانه­ ای و الکترونیکی تنظیم‌شده است. یافته­ ها: عجایب­ نگاری در هنر ایرانی اسلامی دارای بنیان­ های روشنی در باب «قوه خیال» و کارکردهای «متخیله» در آراء حکیمانی چون «فارابی»، «ابن‌سینا»، «شیخ اشراق»، «صدرالمتألهین» و دیگران بوده و در آثار نگارگری ایرانی اسلامی متجلی شده است.