راهبرد تحقیقات مدیریت عوامل بیماری زای حبوبات

بیماری های ناشی از عوامل قارچی ، ویروسی ، باکتریایی و نماتد بترتیب از نظر گستردگی در حبوبات در اولویت قرار دارند.اگرچه بعضا بسته به شرایط مختلف میزبان ،عامل و محیط می توانند هر یک خسارت قابل توجهی در انواع حبوبات ایجاد کنند. بذور آلوده به عوامل بیماری از جمله ویروسی چنانچه در فصول بعدی کاشته شوند خود منبع اولیه الودگی خواهند شد که بصورت ثانویه و از طریق فعالیت حشرات ناقل باعث گسترش بیماری در سطح مزرعه خواهند بود.بیماریهای حبوبات به عنوان یکی از تاثیر گذارترین عوامل تولید، نقش ویژه ای را در میزان تولید این محصولات ایفا می نمایند. در حال حاضر در کشورهای در حال توسعه و از جمله کشور ما، خسارت ناشی از برخی از عوامل بیماریزا در مزارع حبوبات تا بیش از ‮‭50‬ در صد نیز گزارش شده است. متوسط کاهش تولید جهانی حبوبات از جمله لوبیا بر اثر خسارت بیماریها در حدود ‮‭10‬ درصد گزارش شده است. در صورتیکه با توجه به تعداد زیاد عوامل بیماریزای حبوبات و پتانسیل موجود در برخی از این عوامل در بروز خسارت شدید به محصول بدیهی است که در صورت عدم وجود یک برنامه مدیریت کنترل بیماری خسارت شدیدی به محصول نهایی وارد خواهد شد. این در حالی است که کشورهای پیشرفته توانسته اند خسارت ناشی از برخی از بیماریهای مهم و شایع حبوبات را تا سطح مطلوبی کاهش دهند. بر اساس برآوردهای بعمل آمده در صورتی که مدیریت صحیحی در خصوص کنترل بیماریهای حبوبات اعمال شود می توان عملکرد متوسط برخی از این محصولات را بین %‮‭15‬ تا %‮‭25‬ افزایش داد. به عبارت دیگر اگر بتوان در طی برنامه پنجم توسعه، خسارت ناشی از بیماریها در مزارع حبوبات کشور را حداقل%‮‭15‬ کاهش داد و آن را از حدود متوسط%‮‭30‬ به %‮‭15‬ رساند (یعنی به نصف وضعیت موجود)، در این صورت تنها از طریق کنترل تلفیقی بیماریها ی شایع این محصولات می توان تولید این محصول را از ‮‭647‬ هزار تن در سال ‮‭1383‬ (سال پایه) به حدود ‮‭729‬ هزار تن (یعنی حدود ‮‭82‬ هزار تن) افزایش داد. با امعان نظر به این نکته که قیمت تضمینی خرید انواع حبوبات در سال زراعی منتهی به ‮‭1384‬ به ترتیب نخود هر کیلو گرم ‮‭3120‬ ریال ، عدس ‮‭3390‬ ریال ، لوبیا چیتی ‮‭3250‬ ریال ، لوبیا قرمز ‮‭2950‬ ریال و لوبیا سفید ‮‭3250‬ ریال بوده است (گزارش اداره آمار و فن آوری اطلاعات ، وزارت جهاد کشاورزی ، ‮‭1385‬). برآوردهای بعمل آمده حاکی است که در ایران بیشترین درصد مزارع آلوده به بیماریهای حبوبات به ترتیب مربوط به اقلیم های معتدل ، سرد ، گرم و خزری است. در برخی از مناطق کاشت انواع حبوبات از جمله لوبیا آلودگی شدید به بیماریها گزارش شده است که حتی برداشت محصول از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبوده است. آمار دقیقی از نحوه و چگونگی مدیریت یکپارچه کنترل بیماریهای حبوبات در کشور در دست نیست. نحوه آماده سازی و انتخاب زمین زراعی، ،مدیریت مزرعه ، انتخاب رقم مورد نظر برای کشت در منطقه، یکدست بودن بذور مورد استفاده ، سلامتی بذور و قوه نامیه مناسب برای کاشت ، رعایت فاصله کاشت و تراکم مورد نظر از منظر ظهور یک بیماری ، تاریخ کاشت و تناوب زراعی و جمعیت حشرات ناقل و نحوه و مقدار کاربرد سموم در جهت کنترل عوامل بیماریها از جمله نکات مهم است که آمار مستندی در دست نیست. شناسایی این مسایل و بکار گیری تلفیقی از این روشها در یک منطقه باعث کاهش خسارت عوامل بیماری زا در سطح مزرعه خواهد بود. طرح و گزارش راهبرد تحقیقات مدیریت کنترل بیماریهای حبوبات در این جهت تدوین و ارایه شده است. تدوین این عناوین و اولویت ها توسط محقیقین ذیربط با همکاری ارگاهای اجرایی و ترویجی آموزشی انجام گردیده است که شامل راهبرد تحقیقات مدیریت عوامل بیماریزای حبوبات ،بیماریهای قارچی ، ویروسی ،باکتریایی و نماتد های آلوده کننده و خسارتزای حبوبات مهم می باشد. واژه های کلیدی: راهبرد تحقیقات مدیریت عوامل بیماریزای حبوبات (قارچ،ویروس ،باکتری، نماتد)