مدل آیین نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه (آیین نامه 69 شورای عالی بیمه)

خصوصی سازی صنعت بیمه و آزادسازی تعرفه ها بیمه مرکزی ایران را بر آن داشت تا جهت کنترل توانگری مالی شرکتهای بیمه، اقدام به تصویب آیین نامه شماره 69 شورای عالی در سال 1390 و اعلام عمومی نسبت توانگری شرکتهای بیمه در سالهای بعد نماید. این امر موجب ایجاد انتقادات زیادی از سوی فعالان این صنعت گشت. این آیین نامه و مدل آن علی رغم فواید و قوتهای بسیار زیاد، دارای برخی نقایص نظری و اجرایی است. لذا مساله اساسی قابل بررسی در این پژوهش بروز مشکلات و نواقص نظری و اجرایی این آیین نامه در مقایسه با سایر مدلهای جهان و شرایط صنعت بیمه و همچنین به روز نبودن مدل و ضرایب آن بوده است. از این رو با توجه به تغییرات و نوسانات شدید اقتصاد کلان، صنعت و به تبع آن وضعیت بحرانی صنعت بیمه در سه سال اخیر و همچنین بلوغ علمی و عملی بیشتر صنعت بیمه در زمینه نظارت و توانگری مالی، لازم بود ضمن بازنگری و به روز رسانی آیین نامه، ضرایب و مدل آن با توجه به وضعیت اجرایی آن، اقدام به آسیب شناسی و اصلاح آیین نامه فوق شود.
بدین منظور، این طرح با هدف اصلاح و بازنگری آیین نامه شماره 69 شورای عالی بیمه و متناسب سازی آن با شرایط فعلی و آتی پیش روی صنعت بیمه ایران اجرا شده است.
این طرح شامل 6 بخش اصلی است. در بخش اول؛ اقدام به بیان ایرادات اساسی آیین نامه شماره 69، بر اساس مطالعه تجربیات جهانی، نظرات خبرگان و ... پرداخته شد. مهمترین ایرادات وارده مربوط به نحوه محاسبه سرمایه الزامی، سرمایه موجود و سطوح نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه هستند. در این راستا، در بخش دوم به بازنگری و اصلاح ایرادات مربوط به نحوه محاسبه سرمایه الزامی پرداخته شد. مهمترین اصلاحات ارایه شده در این بخش عبارتند از:
1. محاسبه و وارد کردن ریسک عملیاتی در مدل توانگری مالی؛
2. محاسبه و وارد کردن ریسک نرخ ارز در داراییها و معاملات ارزی در مدل توانگری مالی؛
3. اصلاح روش محاسبه ضرایب بیمه گری در آیین نامه 69؛
4. لحاظ نمودن ساختار همبستگی ریسکها در سطوح مختلف ریسک؛
5. تفکیک ریسکهای رشته بیمه زندگی به بخش ریسک مرگ و میر (به شرط مرگ) و ریسک بازخرید (عمر و سرمایه گذاری)؛
6. تفکیک ریسک رشته بیمه مسیولیت از ریسک سایر رشته ها.
در بخش سوم، به بازنگری و اصلاح مسایل آماری این طرح و طرحهای آتی در این زمینه و اشکالات مربوط به نحوه محاسبه سرمایه الزامی به تفکیک موسسات بیمه زندگی و غیرزندگی پرداخته شد. در این بخش، ضمن ارایه شرحی بر داده های مورد استفاده و عارضه یابی آنها چه برای این پژوهش و چه پژوهشهای آتی، اقدام به ارایه راه حلی جهت تفکیک سرمایه الزامی کل به سرمایه الزامی زندگی و غیرزندگی نموده ایم.
در بخش چهارم، اقدام به بازنگری و ارایه اصلاحات مربوط به ایرادات وارده بر نحوه محاسبه سرمایه موجود به شرح ذیل، شد:
1. ارایه راه حل جهت طبقه بندی داراییها و بدهیهای شرکتهای بیمه به چند ردیف (Tier) بر اساس معیارهای متداول کیفیت داراییها و بدهیها؛
2. اصلاح ارزشیابی داراییها متناسب با نظامهای ارزیابی توانگری مالی؛
3. اصلاح ارزشیابی بدهیها متناسب با نظامهای ارزیابی توانگری مالی بر اساس روشهای اکچویری جهت جایگزینی با رویه فعلی و تبیین نقش اکچویران رسمی بیمه در این خصوص.
در بخش پنجم، ضمن بازنگری و اصلاح اشکالات مربوط به بازه های گزارشگری توانگری مالی، سطوح نظارت و اقدامات نظارتی متناظر بیمه مرکزی ایران و همچنین آزمون استرس به عنوان مکمل نسبت توانگری مالی مورد بازبینی قرار گرفتند. در ادامه، اقدام به ارایه یک روش برای محاسبه ظرفیت پذیرش ریسک کل موسسات بیمه شد.
نهایتا در بخش ششم، «اصلاحیه آیین نامه نحوه محاسبه و نظارت بر توانگری مالی موسسات بیمه» و پیوست آن با عنوان «دستورالعمل محاسبه نسبت توانگری مالی موسسات بیمه» ارایه شدند.