نگاهی مختصر به قوانین پیرامون پدیده کودک آزاری در ایران

امیرحسین صفدری نویسنده و پژوهشگر در علم حقوق

کودک آزاری پدیده ای که از زمان های خیلی دور در سراسر جهان وجود داشته و دارد، هیچ شخصی در جامعه نمی تواند منکر آسیب های این پدیده اجتماعی باشد. بر اساس مفاد پیمان نامه جهانی حقوق کودک، کودک به کسی می گویند که سن او کمتر از ۱۸ سال باشد. تعاریف زیادی از پدیده منفور کودک آزاری تاکنون ارائه شده است، اما شاید بهترین تعریف این باشد که کودک آزاری یعنی: هر گونه فعل یا ترک فعلی که باعث آزاری روحی و جسمی و یا ایجاد آثار ماندگار در وجود یک کودک شود، را کودک آزاری می گویند.

پدیده کودک آزاری به عنوان یک پدیده اجتماعی منفور، نشان دهنده بحران های، فرهنگی، هویتی، خانوادگی و اجتماعی در هر جامعه ای محسوب می شود. در کمال تاسف باید بگویم که این پدیده امروزه روند رو به رشدی را در جامعه ی ما طی می کند. بی شک بدرفتاری با کودکان از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود و این یعنی کودکانی که در دوران کودکی مورد بدرفتاری قرار می گیرند، امکان دارد خود آن ها در آینده والدینی بدرفتار باشند.

پس از تحقیق و پژوهش در خصوص پدیده کودک آزاری در جامعه به این نتیجه رسیدم که برای کاهش این پدیده منفور ابتدا ما نیازمند یک قانون جامع هستیم تا بتوانیم از روند رو به رشد این پدیده اجتماعی جلوگیری کنیم، متاسفانه باید بگویم که در حال حاضر قوانینی که در این خصوص وجود دارد کارایی لازم را ندارد و سبب کاهش این پدیده منفور در جامعه نشده است که این یک ضعف بزرگ در قانونگذاری برای کشور ما محسوب می شود.

نگاهی به برخی از مهمترین قوانین حمایتی نسبت به کودکان در ایران

الف) قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399: شاید بتوان گفت صریح ترین قانونی که در مقابله با پدیده کودک آزاری در کشور ما به تصویب رسیده همین قانون می باشد که این قانون در بر گیرنده کودکان زیر ۱۸ سال است. مطابق این قانون قانونگذار ما به صراحت بیان می کند: هرگونه سوءاستفاده از کودکان ممنوع بوده و هیچ فردی حتی والدین کودک حق ندارد کودک را از تحصیل منع کند، هرکس نسبت به طفل یا نوجوان مرتکب آزار یا سوءاستفاده جنسی شود مجرم است.

قانونگذار ما در این قانون نکات مهمی را بیان کرده است که برخی از این نکات این موارد می باشد: هرگونه معامله راجع به طفل یا نوجوان در هر موردی ممنوع بوده و مجازات دارد، هرکس مرتکب قاچاق یا خرید و فروش کودک و یا خرید و فروش اعضای بدن کودک شود مجرم است و مجازات می شود. هر شخصی برخلاف مقررات قانون کار مرتکب بهره کشی اقتصادی از اطفال و نوجوانان شود مجرم است و مجازات می شود. در ماده ۳۱ همین قانون قانونگذار ما تاکید می کند: تمام جرائم موضوع این قانون جنبه عمومی داشته و بدون شکایت شاکی خصوصی قابل تعقیب است و در صورت گذشت شاکی خصوصی تعقیب موقوف نخواهد شد‎.

ب) قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست مصوب 1392: ماده ی 1 این قانون بیان می کند: سرپرستی کودکان و نوجوانان فاقد سرپرست به منظور تامین نیاز های مادی و معنوی آنان، با اذن مقام معظم رهبری و مطابق مقررات این قانون صورت می گیرد. این قانون دارای 37 ماده می باشد که مهمترین نکته بیان شده در این قانون این است که چه افرادی توانایی قبول سرپرستی کودکان بی سرپرست را دارند.

پ)پیمان نامه حقوق کودک: یکی از مهمترین قوانین بین المللی هم در خصوص حمایت از کودکان همین پیمان نامه می باشد که در اصل یک کنوانسیون بین المللی است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان می کند. دولت هایی که این معاهده را امضا کرده اند موظف به اجرای آن هستند و شکایت های راجع به آن به کمیته حقوق کودک ملل متحد تسلیم می شود. این کنوانسیون در ۲۰ نوامبر ۱۹۸۹ مورد پذیرش مجمع عمومی سازمان ملل متحد قرار گرفت و از ۲ سپتامبر ۱۹۹۰ لازم الاجرا شده است و تاکنون ۱۹۳ کشور این سند را تصویب کرده اند که ایران هم جز این کشور ها می باشد.

این کنوانسیون شامل ۵۴ ماده بوده و همچنین پس از حدود ۱۱ سال دو پروتکل اختیاری به آن الحاق شده است که چهار اصول پایه ای آن را جهت می دهد: 1. هیچ کودکی نباید از تبعیض رنج ببرد. 2. زمانی که در رابطه با کودکان تصمیم گیری می شود، باید مصالح عالیه آنان در راس قرار گیرد. 3. کودکان حق حیات داشته و باید رشد کنند. 4. کودکان حق دارند آزادانه عقاید و نظرات خود را ابراز کنند و این نظرات در تمامی اموری که به آن ها مربوط می شود، باید مورد توجه قرار گیرد.

نکته دیگری که باید بیان کنم این است که در ماده ۷۹ قانون کار شرایط کار نوجوانان را مقرر کرده است قانونگذار ما می گوید: به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵سال ممنوع است. اما متاسفانه باید بگویم که این ماده فقط یک شعار زیبا و ضعف در قانونگذاری برای کشور ما می باشد. چرا که با نگاهی ساده به جامعه متوجه می شویم هر روز به کودکان کار در جامعه افزوده می شود کودکانی که شاید 9 یا 10 سال بیشتر نداشته باشند و رویای تحصیل خود را روز به روز از خود دور تر می بینند که این مسله بی شک نقض حقوق کودکان و بی عدالتی مطلق در خصوص این کودکان معصوم می باشد.

با توجه به نکاتی که در بالا اشاره شد متوجه شدیم یکی از علت های مهم افزایش کودک آزاری در جامعه ی ما ضعف در قانونگذاری است چرا که اگر قوانینی با ضمانت اجرای قوی داشته باشیم شاهد کاهش پدیده کودک آزاری خواهیم بود اما این که تا چه اندازه این قوانین تاکنون به کاهش پدیده کودک آزاری کمک کرده است قضاوتش با شما هموطنان عزیز که در جامعه روز به روز این پدیده را مشاهده می کنید.