سفرنامه عبدالکریم کشمیری به دیار حجاز(۱۱۵۵ ۱۱۵۴ق.)

عبدالکریم کشمیری، فرزند عاقبت محمود، فرزند خواجه محمد بولاقی،  فرزند خواجه محمدرضا (۱۱۹۸ق)، تاریخ نگار فارسی نویس شبه قاره بود. درباره زندگی وی ظاهرا جزآنچه از کتاب وی (بیان واقع) به دست می آید، آگاهی هایی در دست نیست. وی از مردم کشمیر بود و در شاه جهان آباد دهلی می زیست. در سالهایی که در دهلی سکونت داشت، نادرشاه افشار (۱۱۶۰ ۱۱۴۸ق)، بدان شهر تاخت و آنجا را گرفت (۱۱۵۱ق). عبدالکریم آنگاه که عزم کرد به زیارت کعبه و دیگر جاهای مقدس اسلامی برود، با میرزا علی اکبر خراسانی، داروغه دفترخانه دیدار کرد و میرزا علی اکبر وی را به «ملازمت سلطان رسانیده به وعده رخصت حج و زیارت، در سلک متصدیان حضور منسلک گردانید.» عبدالکریم همراه سیدعلوی خان حکیم باشی در رکاب نادرشاه افشار رهسپار ایران شد. هنگامی که نادرشاه پس از جنگ های پی درپی در پنجاب، سند، افغانستان، خراسان، ورارود، خوارزم و جاهای دیگر به قزوین رسید (۱۱۵۴ق). عبدالکریم که با وعده سفر حج از جانب میرزا علی اکبر داروغه باشی به دربار نادر پیوسته بود، سرانجام در قزوین اجازه سفر حج گرفت و عازم حجاز گشت و در راه از جاهایی مانند کربلا و حلب نیز دیدن کرد. پس از گزاردن حج (۱۱۵۵ق)، از راه بندر جده با کشتی به هند بازگشت و در جمادی الثانی (۱۱۵۶ق)، به دهلی رسید (ظهورالدین احمد، بی تا، ج۳، صص ۶۱۷ ۶۰۹ ؛ اختر راهی، ۱۴۰۶ق، ص۳۸۲ ؛ سیدفیاض محمود، ۱۹۷۲م، ج۳، صص۱۴۶ ۱۴۵). وی نویسنده بیان واقع است که به زبان فارسی است و در باره زندگی و حکومت نادرشاه افشار نوشته شده و تنها بخشی از آن، شامل گزارشی از سفر کشمیری به سرزمین حجاز است. اکنون به بررسی و تحلیل این سفرنامه می پردازیم: