بررسی اثر خسارت دو گونه آفات انباری بر قابلیت جوانه زنی ، بنیه بذر و ظهور گیاهچه ارقام مهم گندم و جو در مزارع آبی و دیم مناطق مرکزی

غلات و از جمله گندم و جو یکی از مهم ترین منابع غذایی انسان به شمار می آیند. نظارت بر تولید بهینه و سالم این نوع بذور خصوصا در مزارع بذری، جزو وظایف اصلی موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال می باشد. این بذور علاوه بر این که در مرحله تولید در مزرعه در معرض حمله آفات هستند، در انبارها نیز تحت تاثیر آفات مختلفی مثل: سوسک کشیش و شپشه برنج قرار می گیرند، که بر وزن، جوانه زنی، استقرار، کیفیت و ارزش تجاری بذر، تاثیر گذار بوده و هر ساله حجم عظیمی از غلات را تخریب کرده یا از بین می برند. در این مطالعه پس از جمع آوری نمونه های بذری مورد نیاز گندم و جو، آزمایشات تعیین میزان خسارت، تعیین جنبه های نشتی بذر، نقطه شبنم و تعیین مقادیر جوانه زنی صورت گرفت. نتایج آماری نشان داد از نظر مقایسه، خسارت آفت انباری شپشه برنج، نسبت به سوسک کشیش بر روی هر دو محصول گندم و جو بیشتر بوده و دارای اختلاف معنی داری است. ضمن این که این میزان خسارت بر روی ارقام گندم بیشتر از جو محاسبه گردید. از طرفی نتایج نشان داد که اولا در بررسی جنبه های نشتی بذور بهتر است از تست تیوب یا لوله فالکون به جای ظروف پتری استفاده گردد و بهترین زمان اندازه گیری های پتانسیل اسمزی، هدایت الکتریکی و پی اچ برای ارقام گندم و جو در روز سوم پس از آماده سازی محلول های بذری می باشد. همچنین محاسبه شد که این عوامل با جوانه زنی استاندارد بذر دارای همبستگی منفی بوده چرا که افزایش یکی موجب کاهش دیگری می شود، ضمنا خسارت وارده به بذر نیز دارای ارتباط مستقیم با هدایت الکتریکی و پتانسیل اسمزی است. مقایسه ویژگی های نشتی بذور سالم و خسارت دیده نیز در هر دو نوع محصول گندم و جو با یگدیگر دارای اختلاف معنی دار بودند. از این رو می توان پیشنهاد نمود که می توان با تعیین خصوصیات نشتی بذور گندم و جو ارقام مناسب و نامناسب را نسبت به خسارت آفات انباری پیش بینی و یا شناسایی نمود و ارقام مناسب تر را برای جوانه زنی استاندارد و استقرار ایده ال در مزرعه گروه بندی کرد. در مجموع نتایج بدست آمده می تواند ضمن معرفی یک روش نوین در تعیین قابلیت میزبانی ارقام بذور گیاهی نسبت به خسارت آفات، پیشنهاد گردد تا به عنوان یک روش ایده ال بتواند میزان موفقیت جوانه زنی بذر را پیش بینی و در روش های آزمون جوانه زنی استاندارد بذر نیز تکمیل کننده یا جایگزین گردد. روش های اجرا شده در این طرح یک راهکار مناسب، سریع و کم هزینه تر بوده که با جایگزینی روش های پرهزینه و زمان بر فعلی، از اطمینان بیشتری برای تعیین بذور گندم و جو استاندارد با ضریب استقرار بیشتر در مزرعه می-تواند پیشنهاد و مطرح شود. واژه های کلیدی: آفات انباری، پتانسیل اسمزی، هدایت الکتریکی، بذورگندم و جو، جوانه زنی