ابوذر ابوذری گزافرودی - مربی ژنتیک, مجتمع آموزش جهاد کشاورزی مازندران, مرکز آموزش کشاورزی تنکابن
رحیم هنرنژاد - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات, دانشگاه گیلان
محمدحسین فتوکیان - عضو هیات علمی, دانشکده کشاورزی, دانشگاه شاهد
علی اعلمی - عضو هیات علمی, دانشکده کشاورزی, دانشگاه گیلان

به منظور بررسی تجزیه علیت و میزان همبستگی بین ١٦ صفت کمی, تعداد ٤٩ رقم برنج ایرانی و خارجی انتخاب و در مزرعه آزمایشی آموزشکده کشاورزی تنکابن در قالب طرح لاتیس مربع با دو تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر صفات بررسی شده دارای اختلافمعنی دار هستند . بررسی ضر ایب همبستگی فنوتیپی و ژنتیکی نشان داد که تعداد ساقه بارور، تعداد کل پنجه و تعداد دانه در خوشه با عمل کرد دانه دارای همبستگی مثبت و معنی داری بودند . در تجزیه رگرسیون گام به گام که در آن عملکرد دانه به عنوان متغیر وابسته در برابر صفات دیگر به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شد , صفات تعداد ساقه بارور با ضریب تبیین 26/2 درصد , تعداد دانه در خوشه با ضریب تبیین 42/5 درصد و وزن صد دانه با ضریب تبیین 25/1 درصد , از بین صفات مورد بررسی به میزان 93/8 درصد از تغییرات مدل رگرسیونی مربوطه را توجیه نمودند . همچنین نتایج تجزیه همبستگی از طریق تجزیه علیت فنوتیپی و ژنتیکی بر اساس ضریب همبستگی فنوتیپی و ژنتیکی نشان داد که بیشترین اثرات مستقیم در هر دو تجزیه به صفت تعداد ساقه بارور مربوط است. علاوه بر آن تعداد دانه در خوشه و وزن صد دانه نیز اثر مستقیم زیادی بر عمل کرد داشتند . بنابراین در ژنوتیپ ها ی مطالعه شده برای گزینش ژنوتیپ برتر از نظر عملکرد، انتخاب مستقیم برایصفات فوق پیشنهاد می گردد. همچنین این تحقیق نشان داد که افزایش صفاتی نظیر عرض برگ پرچم، قطر دانه و طول دانه می تواند به نوبه خود با افزایش تعداد دانه در خوشه و وزن صد دانه بطور غیر مستقیم در افزایش عملکرد دانه مفید باشند.

برنج، اجزای عملکرد, همبستگی، رگرسیون گام به گام