شهمیر صاحبی - دانشجوی دکتری جامعه شناسی ،واحد گرمسار،دانشگاه آزاد اسلامی ،گرمسار،ایران
سهیلا علیرضانژاد - دانشیار جامعه شناسی،واحد گرمسار،دانشگاه آزاد اسلامی ،گرمسار،ایران
حبیب کریمیان - استادیار جامعه شناسی ،واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی ،گرمسار،ایران

این مقاله در پی پاسخگویی به این پرسش است که «زندانیان مرد زندان‮پذیر شده چگونه نهادهای خانواده و مدرسه را تجربه کرده‮اند؟ آیا این تجربه آنان را به انحراف سوق داده است؟‬‬» این پژوهش با استفاده از رهیافت کیفی نظریه بنیانی انجام شده است وگردآوری اطلاعات از طریق مشاهده و مصاحبه های نیمه ساخت یافته با ۲۰ نفر از زندانیان مرد ۳۳ تا ۰۵سال که تجربه ارتکاب جرم و بازگشت مجدد به زندان را داشتند، انجام شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که زندانیان مرد که بارها به زندان بازگشته اند در دو الگوی پارادایمی متفاوت «نوجوانان سرگشته» و «جاه طلب های بی ابزار» قرار می گیرند. هر دو پارادایم حکایت از ناکارآمدی نهادهای خانواده و مدرسه دارد. حاصل هر دو پارادایم زندان پذیری است. در پارادایم اول، خانواده و مدرسه به عنوان نهادهای اصلی اجتماعی کننده فرد، آمادگی لازم را برای مواجهه با هیجانات شدید دوران نوجوانی در فرد ندارند. در پارادایم دوم، فرد هیجانات دوران نوجوانی را آسان تر طی می کند اما در عین حال آماده مواجهه با چالش های جدیدتر در خانواده، شغل و تحصیلات نیست. نکته مهم آن است که همه افراد زندان پذیر شده لزوما از درون خرده فرهنگ بزهکار ظاهر نشده اند، بلکه ناکارآمدی نهادهای خانواده، مدرسه و اجتماع محلی منجر به آن شده است که فرآیند جامعه پذیری افراد حتی در خانواده های به هنجار ناقص و ناکارا باشد. در این میان سازمان رسمی زندان تنها فرآیند جامعه پذیری ناکارآمد را تکرار و سازمان غیررسمی زندان، نهایتا اجتماعی را که فرد به آن احساس تعلق دارد در اختیار او قرار می دهد.‬‬

"زندان پذیری", "تکرار جرم", "ناکارآمدی نهادی", "رهیافت بنیانی"