حسن عبدی - مربی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران، تهران، ایران
محمدحسین فتوکیان - هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد

به منظور تجزیه وتحلیل نگاره ای (گرافیکی) و برآورد فراسنجه (پارامتر)های ژنتیکی عملکرد دانه و اجزای آن از تلاقی دی آلل یک سویه و هفت نژادگان (ژنوتیپ) گندم نان استفاده شد. در این بررسی والدین به همراه 21 دورگ (هیبرید) آن ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس گویای وجود تفاوت معنی دار بین نژادگان ها برای ارتفاع بوته، طول ساق گل (پدانکل)، طول سنبله، شمار دانه در بوته، عملکرد دانه در بوته و وزن هزاردانه بود. نتایج آزمون مقدماتی جینکز و هیمن نشان داد، فرضیه های مدل برای شمار دانه در بوته و عملکرد دانه در بوته صادق بود اما برای طول سنبله، طول ساق گل و وزن هزاردانه با حذف یک والد و برای ارتفاع بوته با حذف دو والد صادق شد. نتایج به دست آمده از تجزیه هیمن نشان داد، اثر افزایشی و غیرافزایشی ژن ها در کنترل صفات نقش دارند. بیشترین میزان وراثت پذیری خصوصی در ارتفاع بوته (47/.) و کمترین آن در شمار دانه در بوته (21/.) مشاهده شد. با توجه به برآورد میانگین درجه غالبیت و نتایج تجزیه وتحلیل نگاره ای، عمل ژن در عملکرد دانه و ارتفاع بوته از نوع اثر افزایشی و در طول ساق گل، شمار دانه در بوته، طول سنبله و وزن هزاردانه فوق غالبیت بود.

اثر افزایشی و فوق غالبیت ژن, فراسنجه های ژنتیکی, عمل ژن