مهدیه ارشدی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد
محمدحسین فتوکیان - دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران
حسن امیری اوغان - استادیار، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، کرج، ایران

در برنامههای بهنژادی کلزا جهت دستیابی به ارقامی برتر از لحاظ صفات مرتبط با خورجین و انتقال این صفت به ارقام پیشرفته جهت افزایش عملکرد آنها، آگاهی از نحوه توارث، عمل ژن و ترکیبپذیری در این صفتبسیار موثر است؛ به همین منظور آزمایشی در سال زراعی 94-1393 در موسسه اصلاح نباتات و تهیه نهال و بذر کرج در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو تکرار به روش لاین×تستر اجرا و دادههای حاصل از تلاقی سه ژنوتیپ کلزای بهاره پرمحصول (SPN34 ،RGS003 و SPN1 (به عنوان تستر، با پنج ژنوتیپ کلزای بهاره با عملکرد متوسط (SPN3 ،SPN9 ،SPN36 ،SPN30 و DH4 (به عنوان لاین، در نسل F1 جمعآوری و از لحاظ صفات تعداد خورجین در شاخههای فرعی، اصلی و کل بوته، تعداد دانه در خورجین، طول خورجین و ارتفاع اولین خورجین از سطح زمین بررسی شدند. تفاوت دورگها برای همه صفات معنیدار بود، بنابراین تنوع ژنتیکی بالایی در بین دورگها وجود داشت. مقادیر واریانس افزایشی تمامی صفات مورد مطالعه بیشتر از واریانس غالبیت برآورد گردید. وراثتپذیری عمومی تمامی صفات بالا برآورد شد (بین72/85 و 56/95 (که بیانگر اهمیت بیشتر واریانس ژنتیکینسبت به واریانس محیطی است. درصد وراثتپذیری خصوصی به طور کلی برای صفات مورد مطالعه متوسط به بالابود و از 57/59 درصد برای طول خورجین تا 43/87 درصد برای تعداد خورجین در شاخههای فرعی متفاوت بود. در بین ژنوتیپهای مورد مطالعه تسترهای SPN1 و SPN34 و لاینهای DH4 و SPN3 از لحاظ صفات مرتبط با خورجین ترکیبشوندههای خوبی بودند، همچنین دورگهای DH4×SPN1 ،SPN30×RGS003 ،DH4×RGS003 و SPN1×SPN9 در بین ترکیبات ارقام کلزا جز ترکیبات برتر بوده و میتوان از والدین آنها در برنامههای تولید ارقام هیبرید استفاده کرد.

اجزای واریانس ژنتیکی، وراثتپذیری، ترکیبپذیری، تلاقی لاین×تستر، خورجین