محمد حسین فتوکیان - استادیار دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه شاهد

موتاسیون فرآیندی قابل توارث که موجب تغییر مجموعه توارثی سلول شده و نهایتآ موجودی زنده با ویژگی ها ی جدید ژنتیکی را بوجود می آورد. فراوانی جهش طبیعی به منظور بهره برداری در اصلاح نباتات کافی نبوده و برای افزایش آن می توان از مواد جهش زا مثل اشعه گاما استفاده کرد. اشعه گاما نسبت به سایر پرتوها در القاء جهش کاربرد فراوانی دارد . به منظور بررسی اثرات مواد جهش زای فیزیکی اشعه گاما در ایجاد تنوع مورفو ‐ژنتیکی رقم برنج دمسیاه، بذور این رقم با اشعه گاما در دزهای 100، 200 و 300 گری در دمای اتاق با منبع کبالت ٦٠ پرتوتابی شدند . بذور پرتوتابی داده شده به همراه شاهد (بذور پرتو داده نشده) در خزانه بذر پاشی و سپس در زمین اصلی با فاصله ۲۵ سانتی متر مربع به صورت تک نشاء در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۳ تکرار کشت شدند . آزمایش درصد جوانه زنی در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد به صورت بین کاغذی در ژرمیناتور در قالب طرحکاملا تصادفی با ۴ تکرار انجام گرفت طوریکه در هر واحد آزمایشی ۱۰۰ بذر مورد آزمایش قرار گرفت . در زمان رسیدن از هر سطح تیمار ، ٥٠ بوته به تصادف انتخاب و صفاتی مثل درصد عقیمی و تعداد پنجه مورد اندازه گیری قرار گرفتند . بین دزهای مختلف از نظر جوانه زنی اختلاف معنی دار مشاهده نشد . دز ۳۰۰ گری بیشترین عقیمی را ایجاد کرد. تعداد پنجه در دزهای ۲۰۰ و ۳۰۰ گری به طور معنی داری با تعداد پنجه در تیمار شاهد متفاوت بوده است ولی دز ۱۰۰ گری نتوانست در کاهش تعداد پنجه نسبت به شاهد برتری معنیدار نشان دهد.

برنج، موتاسیون، تنوع مورفو‐ژنتیکی