فاطمه گل چین - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی گرایش گیاهان دارویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
محمدحسین فتوکیان - مرکز تحقیقات گیاهان داویی دانشگاه شاهد، تهران و دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شاهد تهران
خدایار همتی - دانشیار گروه علوم باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
حسنعلی نقدی بادی - دانشیار پژوهش کشاورزی، پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی کرج

مطالعه حاضر با هدف بررسی اثر برخی فاکتورهای اقلیمی و توپوگرافی بر میزان موسیلاژ و صفات مورفولوژیکی توده های بومی گیاه دارویی اسفرزه در استان گلستان انجام شد. بدین منظور ابتدا نقاط رویش این گیاه شناسایی گردید و نحوه رشد و طول دوره رشد گیاه مطالعه شد. نمونه برداری از 4 منطقه روستای قره ماخر، روستای دوزاولوم، مرتع آرامگاه و شهر اینجه برون که گیاه به صورت خودرو در آنها رشد داشت برا ساس طر-ح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار، در اردیبهشت 1390 انجام شد و میزان موسیلاژ و صفات مورفولوژیکی توده ها مورد بررسی قرارگرفت. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین مشخص شد دو توده قره ماخر و آرامگاه برای اکثر صفات بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند و به عنوان توده های برتر که می توان در کارهای اص2لاحی از آنها بهره برد معرفی می شوند همچنین تعوده های اینجه برون و دوزاولوم برای بیشتر صفات مقدارهای کمتری را به خود اختصاص دادند. با بررسی شرایط مانند منحنی بارش، توپوگرافی، منحنی دما و اقلیم در استان گلستان مشسخص شد این دو توده در منحنی بارش 300-201 میلی متر و دو توده دوزاولوم و اینجه برون در منحنی بارش 200-0 میلی متر واقع شده اند بر اساس منحنی دما نیز دو توده قره ماخر و آرامگاه در 18 درجه و دوزاولوم و اینجه برون در 16 درجه قرار گرفته اند اما بر اساس منحنی اقلیم در چهار توده در اقلیم خشک استان واقع شده اند و از لحاظ توپوگرافی نیز هر چهار توده با هم اختلاف ارتفاعی نداشتند و در ارتفاع 1000-500 متر قرار داشتند به نظر می رسد تفاوت موجود در توده ها بیشتر متاثر از دما و بارش در هر محل باشد.

اسفرزه، توده بومی، عوامل اقلیمی، توپوگرافی، استان گلستان