رضا جلیلی - دانشجوی دکتری، گروه زمین شناسی اقتصادی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
سیدمهران حیدری - عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم زمین، سازمان زمین شناسی کشور، تهران، ایران

رخداد مس (طلا) کله سفید در ۹۵ کیلومتری شمال غرب نهبندان، جنوب شرق شهرستان خوسف ، شمال شرق بصیران و در شمال روستای کله سفید از توابع استان خراسان جنوبی واقع است . به لحاظ پهنه بندی رسوبی - ساختاری این محدوده در شرق خرده قاره ایران مرکزی ، حاشیه شرق- شمال شرق بلوک لوت و در غرب پهنه و زمین درز سیستان (پهنه فلیشی شرق ایران یا نهبندان- خاش) واقع است .این محدوده معدنی با توجه به حضور و ناهنجاری مجموعه عناصری چون مس و طلا مشخص می شود. کاه ایی مس در این محدوده شکل لنزی ، رگه رگچه در درون واحدهای آتش فشانی نیمه عمیق چون تراکی آندزیت ، بازالت و دیاباز متعلق بخش روئی توالی افیولیتی رخ داده است . کانه زایی غالبا همراه با سیلیس می باشد که در پهنه ای به طول ۲ کیلومتر به صورت متناوب و منقطع با ابعاد مختلف رخنمون یافته است . این لنز و رگه ها اغلب تحت تاثیر شکستگی ها و گسل های امتداد لغز(راستگرد- چپ گرد) با راستای غالبا شمال غرب جنوب شرق تا شرقی - غربی قرار گرفته است . این کانه زایی به لحاظ نوع دگرسانی های گرمآبی شامل سیلسیسی ، آرژیلیکف سریسیتیک ، کلسیک ، اکسید اهن و پروپلیتیک یا کلریتی می باشد. این کانه زایی با ژئومتری لنزی شکل و همراه با رگه های سیلیسی و با ضخامت متغیر ادامه دارد.در برخی از نمونه ها عیار سولفید به بیش از ۱۰ درصد با بافتی کاملا توده ای می رسد.کانه ها شامل کالکوپیریت ، پیریت ، مالاکیت و کریزوکولا است که به صورت پرکننده فضاهای خالی ، رگه ، رگچه ای ،توده ای ، دانه پراکنده و جانشینی دیده می شود.بر پایه نتایج حاصل از آنالیز ۵۳ نمونه ، بیشترین مقادیر مس ، طلا، نقره، روی و مولیبدن به ترتیب حدود ۳ درصد، ۳/۰ پی پی ام،۱۸ پی پی ام، ۳۵/۰ درصد و ۲۸۲ پی پی ام می باشد.در مجموع با توجه به موقعیت تکتونیکی ، محیط تشکیل سنگ میزبان و رخداد کانه زایی گرمآبی ماگمی در محدوده کله سفید می توان این کانه زایی را در قالب ذخایر هیدروترمال ماگمایی از نوع ماسیو سولفید که مرتبط با بخشهایی بالائی توالی افیولیتیدر محیط های کششی هستند، درنظر گرفت .

کله سفید، مس ، سولفید توده ای ، نهبندان، بیرجند.